Indonesië|Sulawesi – Tana Toraja deel 2

Voordat je dit artikel verder leest, wil ik je waarschuwen. Ik heb iets meegemaakt… Iets onwijs bijzonders en heftigs tegelijk. Het kostte mij een paar dagen om het verhaal daadwerkelijk op papier te zetten. Vandaag deel ik het lugubere en tevens heel bijzondere uitvaartsritueel van de Torajanesen, een bergstam uit midden Sulawesi-Indonesië. Dit verslag, inclusief een boel bloederige foto’s (die laten we niet weg, we vertellen immers wat we zien toch?) zijn schokkend, niet verder gaan dus als je daar niet tegen kan! Goed komt ie…

We leggen het je eerst even uit
De bergstammen in Tana Toraja  houden er bijzondere gebruiken op na. Zo vertelde ik in eerder over de buitengewone graven en een aantal eigenaardige rituelen. Ons hoogtepunt in Tana Toraja was de uitvaartceremonie die we mochten bijwonen. Indien iemand sterft in dit gebied wordt iemand niet als dood, maar als ‘ziek’ beschouwd. Het lichaam van ‘Zieke Torajanese’ wordt soms wel vijf jaar bewaard in de woonkamer. Door middel van injecties en insmeren met pure alcohol blijft het lichaam bewaard voordat er daadwerkelijk een uitvaart gehouden wordt.

De reden hiervan is dat het volk (ondanks dat ze christelijk zijn) ook geloven dat de overleden persoon een lange reis moet afleggen naar het hiernamaals. Deze tocht is zwaar en kan alleen volbracht worden door hulp van waterbuffels en varkens. De kosten voor de aanschaf van buffels zijn enorm! Daarnaast worden er veel bezittingen gespaard en meegegeven voor de reis. Zo worden er afhankelijk van de welvaart van het gezin wel horden buffels en varkens geslacht en daar moet soms jarenlang voor gespaard worden. Ook worden er voor vermaak hanengevechten en buffelgevechten opgezet. Benieuwd waarom ze naast het christendom er ook andere geloven op na houden? Of wil je meer weten over de andere rituelen en de absurde graven die we gezien hebben? Lees dan ook Tana Toraja Deel 1.

Gelukkig wordt er niet alleen maar geslacht op de uitvaartceremonie en zou het ritueel ook bijzonder zijn om de vele liederen en dansen die uitgevoerd worden. De saamhorigheid van het dorp en de overvloed aan heerlijk eten dat geserveerd wordt.

Daar gaan we dan…
Ontzettend zenuwachtig kom ik aan op het terrein. Van bamboe zie ik hutten feestelijk versierd met rode linten. Het geheel lijkt opgebouwd als een tribune. Ik word door iedereen hartelijk gegroet en ze lijken het onwijs fijn te vinden dat we er zijn. Er hangt absoluut geen bedroefde sfeer, wel is het net als bij ons in het westen gebruikelijk om zwart te dragen. Onze gids Manuel vertelt dat de ‘zieke’(overledene dus) twee jaar geleden ziek is geworden en sindsdien bij de familie in de woonkamer ligt (kun je dat je voorstellen? Twee jaar lang een dood iemand in je woonkamer?!) Voor ik het weet komt de familie ons hartelijk begroeten en bedankt ons voor onze komst. We hebben een slof sigaretten meegenomen voor de ‘zieke’, voor de lange reis onderweg. Deze wordt met grote dank aangenomen. We drinken een kop thee, eten wat rijst en sluiten af met een glas palmwijn voordat ze verder trekken naar de volgende tribune.

Het dorpshoofd
Terwijl ik  alles nog een beetje in mij op aan het nemen ben hoor ik opeens de luidspreker aangaan. De ceremonie is begonnen en het dorpshoofd (die duidelijk veel aanzien heeft) begint met spreken. Onze gids vertelt ondertussen dat als de zon begint met ondergaan (twaalf uur in de middag) de ceremonie start. Het dorpshoofd zegent de dag en en opent de ceremonie zodat de ‘zieke’ met de dag meereist naar het hiernamaals. Als de ceremonie na drie tot vier dagen is afgelopen dan wordt de persoon officieel dood verklaard. Eenmaal in de hemel kan iemand reïncarneren als dier, boom of rijstveld. Legt iemand de tocht te laat af dan komt iemand in de avond aan en kan de persoon reïncarneren als mens. Ik begrijp van de uitdrukking van Emanuel dat dat niet als goed beschouwd wordt.

De Buffel(s)
Het belangrijkste moment is aangebroken, het moment waar ik zo tegen op zag. Ze gaan een buffel slachten. Ik ben enorm opgelucht dat ze er vandaag maar eentje doen. Helaas begrijp ik later dat de andere eerst nog gebruikt worden voor de buffelgevechten.

Een buffel is vaak tussen de tien en twintig jaar voordat hij geofferd wordt. Hij staat symbolisch voor de kracht en welvaart van het dorp. Ze worden verwend en hebben het vaak beter dan de arme dorpsbewoners voordat ze geofferd worden. Zo worden ze elke dag uitgelaten, gewassen in modderbaden en gemasseerd voor goede doorbloeding. De beestjes zijn zo ontzettend veel geld waard dat ze absoluut niets mag overkomen voordat ze gebruikt worden bij een ceremonie. Zoals eerder gezegd sparen families soms jarenlang voor de aanschaf van buffels. Is het gezin rijker dan zie je albino buffels rondlopen die zich kenmerken door hun gespikkelde huid. Deze beestjes zijn gigantisch duur zelfs voor westerse maatstaven en ik vraag mij af waar de lokale bevolking het geld vandaan haalt.

De opoffering
Een geweldig mooie waterbuffel wordt aan een touwtje de tribune in begeleid. Het beestje lijkt zich geen kwaad bewust. Terwijl hij met zijn voorpoot wordt vastgemaakt aan een in de grond geslagen palmstam zie ik het beestje opeens in paniek raken. Hij probeert weg te komen maar kan uiteraard geen kant op. Ik voel de tranen branden in mijn ogen, een machteloos gevoel overvalt mij en erger nog, ik beledig het hele dorp door dat te tonen.

Voordat ik tijd heb om er over na te denken trekt één van de mannen een kapmes en slaat in één klap de slagader en luchtpijp van het beest door. Het beest geeft geen kik maar probeert in plaats daarvan weg te komen waarbij het over zijn eigen voeten struikelt en pardoes op de grond stuitert. Ik zie mannen met een stuk bamboe de wond in de nek openhouden waardoor het bloed sneller stroomt. Ik zie het beestje spartelen en de plas bloed op de grond wordt groter en groter. De wond uit de nek spuit nog een paar keer heftig. Dan is het opeens voorbij, het beestje is overleden. Ik ben opgelucht dat het zo snel voorbij is. Langer dan vijf minuten heeft het niet geduurd.

De slagers aan het werk
Ik ben totaal versteend aan het kijken naar wat er voor mijn neus gebeurd. Er worden teilen water gebracht en matjes. De mannen trekken allemaal vlijmscherpe messen tevoorschijn en beginnen met het ontvellen van de buffel. Met een soepele beweging hebben ze die binnen tien minuten verwijderd, om vervolgens aan de benen te beginnen. De grote stukken worden zorgvuldig afgehakt en doorgegeven aan de volgende werker, die het vervolgens weer in kleine stukjes hakt. De ingewanden worden er uitgehaald en zorgvuldig uitgeknepen en gewassen. Restafval is er niet en geen stukje van het dier wordt vergeten.

Terwijl ik kijk naar dit bloederige tafereel valt mij op hoeveel straathonden zich verzameld hebben. Om te beurten pikken ze een klein stukje vlees of proberen ze van het bloed te drinken. De peuters lijken dit hilarisch te vinden. Ik kijk nog steeds schaapachtig om mij heen, helemaal aanwezig lijk ik niet te zijn.

Buffelgevechten en meer
Varkens vastgebonden op scooters werden gebracht. De beestjes werden niet voor onze neus geslacht maar achter het huisje. Het geluid ging echter door merg en been en liet weinig aan de fantasie over.

Ik zelf ben inmiddels bleek, misselijk en weet het even niet zo goed. Net op het moment dat ik er echt genoeg van heb, komt onze gids enthousiast aangelopen. Ze gaan beginnen met de buffelgevechten. Emanuel lijkt zo onwijs enthousiast dat ik niet kan afslaan. Met moeite pers ik er een glimlach uit. Ik bevestig met een klein knikje. Ik kom aan op een veld waar meerdere buffels klaarstaan. Emanuel fluisterend mij toe dat ze boos gemaakt worden door peper op de anus van de beestjes te smeren. Een andere tactiek is ze ‘Magic Powder’ te voeren. Na een tijdje gissen kreeg ik het sterk vermoeden dat dit poeder bestaat uit verschillende soorten chili poeder. De korte gevechten zien er indrukwekkend uit, het zijn immens grote beesten en wat een kracht hebben ze! Gelukkig hebben de buffels vandaag geen zin en eindigt het gevecht zonder kleerscheuren.

We worden uitgenodigd voor de volgende dag. Er staat een dans op het programma en er zullen meerdere buffels geofferd worden. Ik ben blij dat we dit verzoek ‘vriendelijk’ kunnen afslaan, wij vervolgen onze reis namelijk verder het binnenland van Sulawesi in.

Wat een onwijs heftig avontuur was dit! En misschien lees je wel aan mijn ondertoon dat ik heel veel moeite had om deze ceremonie bij te wonen. Toch heb ik er geen spijt van en was het bijzonder om er bij te zijn. Wij zijn gaan reizen om uitersten op te zoeken. Geheel nieuwe culturen te leren kennen, en dat is in Tana Toraja zeker gelukt!

Wat vinden wij van dit ritueel?
Ondanks dat deze beelden heel heftig zijn. Kijken wij terug op deze beleving als een heel puur iets. Wij kiezen er BEWUST voor om vlees te eten. Ja het is zielig dat een machtig beest als deze moet sterven voor onze behoeftes. Maar dit is wel hoe de wereld draait. Veel mensen kiezen ervoor om vlees te eten. Het is nu eenmaal een behoefte van de mens. Toen het beest geslacht werd, draaide mijn maag zich om. Toen de buffel in stukjes gehakt was ging het al een stuk beter met mij. De stukken vlees waren opeens herkenbaar, zoals ik ze thuis in de supermarkt altijd zie liggen. Het verschil is echter wel dat dit beestje zijn hele leven buiten op een prachtig stuk land heeft gestaan. Het valt mij vaak op dat wij Europeanen makkelijk commentaar leven op de levensstijl van culturen die wij niet of nauwelijks kennen (ik doe dat ook!) Maar is dit wel dierenmishandeling vergeleken met hoe wij onze slachtdieren behandelen? Ik geloof niet dat er een keuringsmerk sticker bestaat voor de vrijheid die dit dier ervaren heeft voordat hij geslacht werd. Veel vragen en veel zaken om over na te denken.

Nu ben ik heel benieuwd hoe jij denkt over dit ritueel nadat je dit artikel hebt gelezen? Waarom zou je het wel of niet bijwonen?